Kalisz poprzez wieki
Kaliski ruch oporu i wyzwolenie miasta

Wprowadzony od pierwszych dni okupacji terror, stosunkowo duża ilość miejscowych Niemców oraz ścisła izolacja "Kraju Warty" spowodowały, że walka z okupantem hitlerowskim nie przybrała w Kaliszu takich rozmiarów jak miało to miejsce na obszarze Generalnej Gubernii.

Jednak pierwsze organizacje podziemne zaczęły powstawać w Kaliszu już pod koniec 1939 roku. Utworzono wtedy Narodową Organizację Wojskową, której dowództwo okręgowe znajdowało się w Kaliszu, a dopiero w kwietniu 1940 roku przeniesione zostało do Lodzi. Na początku 1940 roku powstały także w Kaliszu dwie dalsze organizacje konspiracyjne. Pierwszą z nich była Organizacja Jedności Narodowej działająca na terenie powiatów: kaliskiego, kępińskiego, kolskiego, ostrowskiego i tureckiego. Wydawała ona dwie gazetki podziemne "Jedność Narodowa" i "Armia Narodowa". Zdekonspirowano ją na przełomie lutego i marca 1941 roku, a aresztowaniami objęto 85-ciu jej członków, z których 65-ciu wysłano do obozów koncentracyjnych. W działalności tej organizacji duży udział mieli także kaliscy franciszkanie, których klasztor - po jej rozbiciu - został w od wecie zamknięty przez hitlerowców. Drugą organizacją pod ziemną był Związek Walki Zbrojnej działający na terenie powiatu kaliskiego, konińskiego, kolskiego i tureckiego. W dniach 24-26 września 1941 roku gestapo aresztowało 32 działaczy tej organizacji co spowodowało jej rozwiązanie. W roku 1942 w Kaliszu utworzono Armię Krajową. W marcu 1944 roku kaliska organizacja Armii Krajowej została zdekonspirowana, a 56-ciu jego członków rozstrzelano w Lesie Skarszewskim 19 stycznia 1945 roku, w przededniu wyzwolenia.

Wkroczenie wojsk radzieckich do Kalisza - wyzwolenie 23.01.1945 r.

W drugiej połowie stycznia 1945 roku ofensywa styczniowa Armii Radzieckiej i Wojska Polskiego dotarła w okolice Kalisza. Walki o Kalisz rozegrały się na przedpolach miasta. Brały w nich udział wojska pancerne 33 armii generała pułkownika W. Cwietajewa oraz 69 armii generała pułkownika W. Kołpaczki wraz z 7 Samodzielnym Korpusem Kawalerii Gwardii generała lejtnanta M. Konstantinowa i 9 Samodzielnym Korpusem Pancernym lejtnanta J. Kiriczenki, wchodzące w skład 1 Frontu Białoruskiego dowodzonego przez marszałka Związku Radzieckiego G. K. Żukowa.

Bezpośredni udział w wyzwoleniu Kalisza brał 708 Samodzielny Batalion Łączności walczący pod dowództwem kapitana Mikołaja Iwanowicza Sienko. Bitwa o Kalisz rozpoczęła się rankiem 23 stycznia 1945 roku, a już w godzinach wieczornych tego dnia miasto było wolne.

Tekst pochodzi z książki "Kalisz poprzez wieki"
Autorzy: Krystyna Dobak-Splitt, Jerzy Aleksander Splitt
Wydawca: Towarzystwo Miłośników Kalisza, 1988r.