Serwis obecny w sieci od 1996 roku! Bogaty zbiór unikalnych zdjęć i grafik Kalisza! Historia miasta od dziejów prastarych po II wojnę światową! Opisy obiektów architektonicznych oraz życia w dawnym Kaliszu! Kronika ważnych wydarzeń historycznych! Najstarsze zachowane plany miasta on-line! Czytelnia starych książek on-line! Skrócona historia miasta w 17 wersjach językowych!

Kalisz poprzez wieki
Oświata i kultura w Kaliszu w latach międzywojennych

W okresie I wojny światowej oświata kaliska obejmowała szkolnictwo podstawowe (zwane też elementarnym), średnie o profilu humanistycznym oraz średnie zawodowe.

Wprowadzenie w lutym 1919 roku powszechnego obowiązku szkolnego zwiększyło zadania stojące przed szkolnictwem podstawowym, które odczuwało wyraźny niedostatek bazy lokalowej. Wynajmowane na potrzeby szkół prowizoryczne pomieszczenia nie były w stanie zaspokoić istniejących potrzeb. W celu rozwiązania tego problemu władze miejsce oddały do użytku, wkrótce po wojnie, 3 nowe gmachy szkolne. Pierwszy z nich powstał z fundacji Emila Repphana (dzisiejsza Szkoła Podstawowa nr 5 przy ulicy Polnej). Dwa pozostałe, usytuowane przy ulicy 3 Maja, to szkoły. Konstytucji 3 Maja i Konstytucji 17 Marca (dzisiejsza Szkoła Podstawowa nr 1 i Zespół Szkół Samochodowych). W następnych latach oddano do użytku kilka dalszych szkół państwowych oraz uruchomiono szkoły prywatne - pensje. W roku szkolnym 1937/1938 w Kaliszu działało 19 szkół elementarnych (w tym 5 pensji), w których naukę pobierało 10.039 uczniów.

Pomyślnie rozwijało się także szkolnictwo średnie. Już w 1915 r. wznowiła działalność powstała w 1906 r. Szkoła Handlował przemianowana później na Gimnazjum Męskie im. Tadeusza Kościuszki. W następnym roku pracę podjęło Gimnazjum Męskie Filologiczne (późniejsze Gimnazjum im. Adama Asnyka). Po odzyskaniu niepodległości, w latach 1918- 1919 otworzono 3 gimnazja żeńskie: im. Anny Jagiellonki (dzisiejsze Liceum im. M. Kopernika), SS. Nazaretanek oraz im. M. Konopnickiej (Gimnazjum Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich). W mieście działały również średnie szkoły prywatne.

W Kaliszu międzywojennym dość znaczny procent ludności stanowili Żydzi. Posiadali oni, w tym okresie, 6 szkół powszechnych i jedno gimnazjum koedukacyjne zorganizowane przez Towarzystwo Żydowskich Szkół Średnich.

Manifestacja robotnicza przed ratuszem w 1926 r.

Po zakończeniu wojny odczuwano w Kaliszu brak wykwalifikowanej kadry rzemieślniczej. Z tego względu uruchomiono Szkołę Zawodową Dokształcającą, a następnie Rzemieślniczno-Przemysłową. W latach 1936/37 oddano do użytku Gimnazjum Mechaniczne im. S. Staszica, a tuż przed wybuchem II wojny światowej Gimnazjum Kupieckie.

Odzyskanie niepodległości przyczyniło się do rozwoju różnych form życia kulturalnego. Znaczna ilość zrzeszeń i towarzystw powstałych w Kaliszu w XIX w. w okresie międzywojennym kontynuowała swoją działalność. Działało teraz także szereg nowych organizacji kulturalnych. Do prężnie działających należały: Kaliskie Towarzystwo Lekarskie Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Towarzystwo Krajoznawcze, Towarzystwo Przyjaciół Książki. Towarzystwo Prawnicze oraz Kaliskie Towarzystwo Muzyczne. W roku 1919 staraniem członków Towarzystwa Muzycznego uruchomiono ponownie Szkołę Muzyczną, która od 1920 r. kierowana była przez Alfreda Wiłkomirskiego i przeżywała pomyślny okres swego rozwoju.

Budynek kaliskiego teatru oddanego do użytku w 1936 r.

O wydarzeniach dziejących się w mieście informowała prasa. W Kaliszu międzywojennym, w niektórych latach wydawano jednocześnie nawet 14 różnych czasopism. Jednak przez cały ten czas największą poczytnością cieszyła się "Gazeta Kaliska" redagowana przez Józefa Radwana. Wiele emocji i przyjemności sprawiało ówczesnym kaliszanom kino. Do najdłużej działających kin należały. "Miraż", "Stylowe", "Roxy", "Oaza" i "Słońce". Bardzo ważną sprawą, dla kaliskich działaczy kulturalnych była także odbudowa spalonego w sierpniu 1914 r. teatru. Rozpoczęła się ona w marcu 1919 roku. Kierował nią architekt Czesław Przybylski, twórca Teatru Polskiego w Warszawie. Wykorzystując część fundamentów dawnego gmachu teatralnego budowę, w stanie surowym, ukończono już w 1922 r. Jednak jeszcze wiele lat mieszkańcy Kalisza musieli czekać na jego ostateczne wykończenie, bo dopiero w 1936 r. teatr ten - na 450 miejsc - otworzył swoje podwoje dla publiczności. Po nieudanych próbach utworzenia w Kaliszu stałej sceny nowy gmach teatralny objął Iwo Gall jeden z najwybitniejszych ludzi teatru polskiego I połowy XX wieku. Propozycje repertuarowe Galla nie zostały dobrze przyjęte przez społeczeństwo miasta i zmusiło to artystę do złożenia rezygnacji z zajmowanego stanowiska w połowie sezonu. Nowym dyrektorem teatru został Marian Lenk, który pełnił tę funkcję do wybuchu II wojny Światowej.

Tekst pochodzi z książki "Kalisz poprzez wieki"
Autorzy: Krystyna Dobak-Splitt, Jerzy Aleksander Splitt
Wydawca: Towarzystwo Miłośników Kalisza, 1988r.