Kalisz poprzez wieki
Zburzenie Kalisza w sierpniu 1914 roku

W dniu 1 sierpnia 1914 r. Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji i ziemie Królestwa Polskiego, znajdującego się pod zaborem rosyjskim, znalazły się w zasięgu działań wojennych I wojny światowej. Już następnego dnia - 2 sierpnia Kalisz opuściły wojska rosyjskie, a ich miejsce zajęli Prusacy - oddziały 155 pułku piechoty, dowodzone przez majora Hermana Preuskera.

Mieszkańcy Kalisza wiążący z wkroczeniem wojsk pruskich i zakończeniem okupacji rosyjskiej duże nadzieje na uzyskanie niepodległości, zachowali zupełny spokój. Jednak już w nocy z 3 na 4 sierpnia 1914 roku doszło do przypadkowej strzelaniny, uznanej przez władze wojskowe za atak Polaków na wojsko pruskie. Pomimo, że mieszkańcy pełnili wszelkie żądania H. Preuskera - zapłacili wyznaczoną kontrybucję w wysokości 50 tysięcy rubli i dali 20 zakładników - rozpoczęły się aresztowania i egzekucje oraz plądrowanie, ostrzeliwanie i podpalanie miasta. Przerażona ludność w popłochu opuszczała Kalisz. Najbardziej opłakane w swych skutkach okazały się wydarzenia, które miały miejsce 7 sierpnia, a zwłaszcza w nocy z 7 na 8 sierpnia 1914, roku. Na skutek kolejnej pomyłki doszło do wzajemnego ostrzelania się patroli pruskich. Dowodzący oddziałami -wojskowymi Preusker wydał rozkaz ostrzeliwania miasta przy pomocy artylerii.

Bombardowanie Kalisza przez Prusaków w sierpniu 1914 r.

Powody podjęcia przez niego tej decyzji nie zostały do dnia dzisiejszego w pełni wyjaśnione. W wyniku tych barbarzyńskich działań trwających, jako zorganizowane i systematyczne burzenie miasta, do 22 sierpnia 1914 r., legło w gruzach zabytkowe śródmieście, z którego ocalały jedynie kościoły i zabudowania klasztorne, zabudowania pojezuickie z gmachem gubernatora, budynek Męskiego Gimnazjum Klasycznego (dzisiejsze liceum im. A. Asnyka) oraz domy mieszkalne położone w okolicy ulicy Piskorzewskiej. Zburzone zostało także Przedmieście Wrocławskie.

Plan śródmieścia Kalisza z zaznaczeniem (zakreskowane) zabudowań spalonych i zburzonych w sierpniu 1914 r.

Łącznie w trakcie ostrzeliwania i podpalania miasta zniszczeniu uległo 426 budynków mieszkalnych, 9 zakładów przemysłowych i kilka budynków użyteczności publicznej, wśród których wymienić należy ratusz spalony 7 sierpnia i teatr podpalony 16 sierpnia. Pod koniec 1914 roku Kalisz liczył tylko 5000 mieszkańców, podczas gdy przed wojną ich liczba sięgała 70-ciu tysięcy. Gdy sytuacja się uspokoiła ludność Kalisza zaczęła powoli wracać do miasta. W październiku 1916 roku liczba mieszkańców osiągnęła już 33 000. Rozpoczął się okres stabilizacji życia miejskiego. Powstawały stronnictwa polityczne. Przystąpiono do trwającej wiele lat odbudowy miasta.

Tekst pochodzi z książki "Kalisz poprzez wieki"
Autorzy: Krystyna Dobak-Splitt, Jerzy Aleksander Splitt
Wydawca: Towarzystwo Miłośników Kalisza, 1988r.